Kultura i historia regionu


Obszar Blisko Krakowa posiada wielowiekowe tradycje i oferuje różnorodne możliwości spędzania  czasu wolnego. Koniecznie należy odwiedzić ich głównych miejscowości, stanowiące siedziby lokalnych władz samorządowych, jednak wiele cennych skarbów historii, kultury i przyrody znaleźć można również w miejscowościach mniejszych. Od 2015 roku do obszaru LGD Blisko Krakowa dołączyły dwie nowe gminy: Liszki i Zabierzów, ubogacając tym samym ofertę obszaru.
Warto zwrócić uwagę na odbywające na obszarze Blisko Krakowa cykliczne gminne imprezy, które przyciągają coraz większą ilość uczestników, np. majowy Międzynarodowym Bieg Skawiński czy wrześniowym Ogólnopolski Spływ Kajakowy Wisłą na trasie Czernichów – Kraków. Wiele imprez bezpośrednio nawiązują do tradycji obszaru np. Majówka w Mogilańskim Dworze czy Święto Kiełbasy Lisieckiej.

Będąc w Czernichowie koniecznie zobaczyć należy założoną w roku 1860 przez Krakowskie Towarzystwo Gospodarczo Rolnicze Szkołę Praktyczną Gospodarstwa Wiejskiego, kształcącą rolników aż po dzień dzisiejszy. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego (jej współczesna nazwa) mieści się w dawnej dworskiej zabudowie, składającej się z budynku dworu, lamusa, budynków gospodarczych, starej elektrowni, domu nauczyciela i budynków mieszkalnych, pochodzących z połowy XIX wieku. Budynek otoczonym jest ogrodem botanicznym i zabytkowym parkiem. Czernichów jest kolebką wiejskiej spółdzielczości, to właśnie tu w 1890 roku profesor Franciszek Stefczyk założył pierwszą w Galicji Spółdzielczą Kasę Oszczędności i Pożyczek. Warto wiedzieć, że na terenie Wołowic znaleziono pochodzące sprzed blisko 11 tysięcy lat paleolityczne kopalnie krzemienia i ślady osadnictwa, a  wieś Rybna posiadała przywilej dostarczania ryb na wawelskie stoły. Na uwagę zasługuje również lokowana w 1319 roku wieś Kamień,  która od XV wieku była własnością mającego tu wciąż swoją siedzibę zakonu kanoników laterańskich. Dla turystów lubiących aktywny wypoczynek ciekawą propozycją będzie spacer po Ścieżce Ornitologicznej utworzonej tuż obok Zbiornika Łączany, doskonale prezentującej bogate walory przyrodnicze okolicy.

Mogilany do końca XII wieku były miejscem stacjonowania straży królewskich. Obszar ten stanowił tzw. włości wielkopańskie należące do wielu właścicieli, z których warto wspomnieć o wojewodzie sandomierskim Wawrzyńcu Spytku Jordanie oraz o rodzinie Konopków. Ten pierwszy w 1560 r. wybudował drewniany, podmurowany pałac i otoczył go ogrodem oraz parkiem widokowym. O ile na miejscu dawnego dworu w XVII wieku wybudowano nowy, murowany (kilkukrotnie już przebudowywany) zespół dworski, o tyle Aleja Grabowa – pozostałość parku –  wciąż zachwyca każdą porą roku. Ród Konopków władał Mogilanami od 1802 roku aż do wybuchu II wojny światowej. Jego kolejni przedstawiciele zasłynęli wprowadzaniem nowoczesnych rozwiązań w rolnictwie
np. produkcją maszyn rolniczych. Po II wojnie światowej mogilańskie dobra rozparcelowano, a dwór w 1967 r. przekazano PAN. Obecnie mieści się tu ośrodek konferencyjny. Będąc w centrum Mogilan warto zwrócić uwagę na kościół wybudowany w XVII wieku przez Mikołaja Borka. Świątynia mieści w sobie unikalny w skali europejskiej, późnobarokowy ołtarz w kształcie serca.

Bogata historia Skawiny związana jest z dziejami opactwa tynieckiego i królewskiego miasta Krakowa. Od XI wieku tereny Skawiny i jej okolic stanowiły własność tynieckiego opactwa benedyktynów. Od XIII wieku wiódł tędy szlak solny z Bochni i Wieliczki na Śląsk. Strategiczne położenie Skawiny względem Krakowa zadecydowało o lokacji pogranicznego miasta, której w dniu 22 maja 1364 r. dokonał król Kazimierz III Wielki. Podczas potopu szwedzkiego i konfederacji barskiej miasto zostało zniszczone, co niekorzystnie wpłynęło na jego dalsze losy i zakończyło okres dobrobytu. Obecny, przemysłowy charakter Skawiny, zapoczątkowała w końcu XIX wieku budowa linii kolejowej łączącej Kraków z Oświęcimiem. Kolejnym silnym bodźcem rozwojowym miasta była decyzja władz komunistycznych o budowie na jego obrzeżach elektrowni i huty oraz rozbudowie infrastruktury mieszkaniowej i komunikacyjnej. Warto tu zobaczyć Ratusz, Park Miejski z Pałacykiem „Sokół”, kościoły: pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza oraz pw. Ofiarowania NMP. Bogate zbiory dotyczące historii i kultury regionu posiada Muzeum Regionalne w Skawinie oferujące całą gamę zajęć edukacyjnych. Wiele ciekawych obiektów dziedzictwa kulturowego znajduje się
w miejscowościach gminy Skawina. W Woli Radziszowskiej i Krzęcinie stoją zabytkowe kościoły zaliczone do Szlaku Architektury Drewnianej, w obu miejscowościach znajdują się izby regionalne,
w których zgromadzono eksponaty dokumentujące życie wsi sprzed kilkudziesięciu lat. Z kolei
w Jurczycach działa Izba Pamięci Rodu Hallerów i Hallerczyków. W Jurczycach oraz w Polance Hallera znajdują się dworki należące niegdyś do rodziny Hallerów, zaś w Radziszowie cieszy oko niedawno wyremontowany Dwór Dzieduszyckich.

Świątniki Górne to jedna z najstarszych miejscowości południowej Małopolski, której historia od co najmniej siedmiu wieków związana jest z rzemiosłem metalowym. W XI wieku, po założeniu w 1000 roku biskupstwa krakowskiego, mieszkańcy wsi Górki otrzymali przywilej służby w Katedrze Wawelskiej i zaszczytne miano świątników wawelskich. Do ich obowiązków należała posługa w katedrze, trzymanie straży nad skarbcem królewskim, a od 1521 r. dzwonienie dzwonem Zygmunta. Remontowali także i sami wykonywali metalowe elementy zabezpieczające Katedrę, co zapoczątkowało tradycję przekazywaną z pokolenia na pokolenie. Świątniczanie sławę zyskali, wykonując rzemiosło ślusarskie: solidne kłódki, kunsztowne zamki oraz wspaniałe zbroje husarskie
i białą broń. Świadectwa tej ciekawej tradycji można zobaczyć w Muzeum Ślusarstwa im. Marcina Mikuły, które ma swą siedzibę w budynku Cesarsko-Królewskiej Szkoły Ślusarskiej wybudowanym w stylu architektury galicyjskiej. Mieszkańcy Świątnik wielką czcią otaczali osobę św. Stanisława ze Szczepanowa i św. królową Jadwigę. Według tradycji królowa obdarowała podkrakowską wioskę przywilejami i prawami. Na przełomie XVI i XVII wieku z inicjatywy świątników wawelskich, strażników grobu św. Stanisława, w Świątnikach ufundowano kaplicę pod wezwaniem świętego patrona wsi, a kościół pod wezwaniem św. Stanisława poświęcono w 1858 r. Warto w jego wnętrzu zobaczyć elementy wyposażenia, szczególnie dwa barkowe ołtarze przywiezione tu z Katedry Wawelskiej.

Nazwa gminy Liszki pochodzi od grzybów dawniej zwanych liszkami – dziś kurkami lub jak niektórzy sądzą, od skórek lisich, które składano jako daniny w Tyńcu. Początkowo Liszki należały do sióstr norbertanek z krakowskiego Zwierzyńca. Na przełomie XIII i XIV w. zakupili je benedyktyni tynieccy. Atutem gminy są atrakcyjne zasoby przyrodnicze. Zalew Na Piaskach, Zalew Budzyński, Dolina Brzoskwinki, Dolina Mnikowska czy Tenczyński Park Krajobrazowy – to przykładowe miejsca chętnie odwiedzane przez mieszkańców i turystów spoza gminy. W Morawicy warto zobaczyć barokowy zespół kościoła parafialnego, wzniesiony na pozostałościach zamku Toporczyków – Tęczyńskich. Za kościołem, obok zabytkowego cmentarza, znajdują się założone kilka lat temu: „Ogród Polskich Świętych” z figurami kanonizowanych Polaków oraz „Wzgórze Pamięci” z pamiątkowymi tablicami upamiętniającymi walkę o wolność i narodową martyrologię.  Do najstarszych zabytków gminy należy pokamedulski dwór w Mnikowie pochodzący z pierwszej połowy XVII w., obecnie użytkowany przez zgromadzenie SS. Albertynek. Bardzo wartościowymi architektonicznie są dawne rezydencje: neorenesansowy pałac w Kryspinowie wystawiony w XIX w., pałacyk w Piekarach wzniesiony w stylu angielskiego neogotyku oraz „polski dworek” w Ściejowicach. Na terenie gminy Liszki wypieka się charakterystyczne dla Krakowa i jego okolic, wytwarzane zgodnie z tradycyjną recepturą pszenne pieczywo - Kukiełkę Lisiecką, zaś tradycyjnym rzemiosłem gminy jest wikliniarstwo.

Historycznie Zabierzów jest najstarszą wsią w gminie i jedną z najstarszych w rejonie Krakowa. Pierwotnie nazywany był Rogoźnikiem (od rogoży, czyli pałki wodnej, która obficie  występowała nad Rudawą), później przyjęta nazwa pochodzi prawdopodobnie od imienia zasadźcy Zabierz (Zabierza). Lokację wsi na prawie niemieckim potwierdzają klasztorne dokumenty z 2 poł. XIII w. Ostatecznie nazewniczo Rogoźnik z Zabierzowem identyfikuje klasztorny dokument z 1504 r. W XVI w. do rozwoju Zabierzowa przyczynił się gościniec biegnący z Krakowa na Śląsk przez Tenczynek – Chrzanów. Również dziś komunikacja ma niemały wpływ na dynamiczny rozwój gminy: bardzo szybkie połączenie komunikacyjne z centrum Krakowa, Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków – Balice, wjazd na autostradę A4 oraz linia kolejowa. Wizytówką Zabierzowa jest również  „Kraków Business Park” – kompleks biurowców powstały w roku 1997, w ramach Krakowskiej Strefy Ekonomicznej.
Gmina Zabierzów obfituje w skarby architektury sakralnej i świeckiej. W Bolechowicach zobaczymy gotycki kościół pw. Świętych Piotra i Pawła z 1393 r., w Rudawie Kościół pw. Wszystkich Świętych z 1300 r. będący najstarszą sakralną budowlą w Małopolsce. Oprócz obiektów kościelnych znajdziemy tu wiele pięknych, zabytkowych budynków między innymi: w Karniowicach  późnobarokowy dwór - murowany, parterowy z połowy XVIII wieku, w Więckowicach zespół podworski, w skład którego wchodzi neogotycki dwór, ze spichlerzem z 1849 roku oraz wozownią, a w Niegoszowicach murowany pałac klasycystyczny z początku XIX w.  

Używamy plików cookies, by ułatwić korzystanie z naszego serwisu. Jeśli nie chcesz, aby pliki cookies były zapisywane na Twoim dysku zmień ustawienia swojej przeglądarki.